Praktische richtlijnen voor het bouwen van inclusieve speeltuinen
De kans elkaar te ontmoeten en samen deel te nemen aan speelactiviteiten is wat openbare speeltuinen zo bijzonder maakt. Zorg ervoor dat alle kinderen aan de speeltuinervaring kunnen deelnemen op een manier die bij hun capaciteiten en behoeften past.
Ondersteun sociaal spel in al zijn vormen
- Creëer mogelijkheden voor alle sociale vormen van spel. Sommige kinderen blijven liever op zichzelf, anderen spelen liever samen.
- Creëer mogelijkheden voor toeschouwers. Voordat ze zich in de drukte storten, hebben sommige kinderen even tijd nodig om te observeren. Dat kan bijvoorbeeld vanaf een bankje of een uitkijktoren in de buurt van de speeltuin. Die ruimte kan ook gebruikt worden wanneer kinderen even rust willen of door verzorgers die graag in de buurt blijven.
- Afhankelijk van de potentiële gebruikers moet een speeltuin groot genoeg zijn om voldoende kinderen op te vangen en ruimte te bieden aan kinderen die fysieke afstand nodig hebben. Bovendien moet een speeltuin uitgerust zijn met rustzones. Die kunnen deel uitmaken van een speelinstallatie maar ook iets buiten de speelruimte liggen.
Emotionele veiligheid
- Sommige kinderen raken snel overprikkeld door de drukte op een speeltuin. Plekken om te ontprikkelen, bijvoorbeeld in de vorm van kleine coconachtige halfgesloten ruimtes ingericht met zachte stimuli. Let erop dat deze altijd rolstoeltoegankelijk zijn.
- Sommige kinderen hebben (fysieke of emotionele) steun nodig van een volwassene. Zorg ervoor dat ook zij toegang hebben tot de speeltuin en/of vlakbij de toestellen. Dit kan simpelweg een bankje naast de speeltuin zijn.
- Kinderen die moeite hebben met verbale communicatie, hebben baat bij een communicatiebord met een grafische voorstelling van de speeltuin en de verschillende onderdelen. Daarnaast kan zo’n bord een reeks pictogrammen bevatten met verschillende emoties en handelingen die een kind kan aanwijzen om zichzelf uit te drukken.
Sociale context van speeltuinen
- Om allerlei redenen is actieve participatie tussen kinderen op een speeltuin niet gemakkelijk te realiseren. Om tot een vorm van participatie te komen, moet deze actief georganiseerd en gestimuleerd worden. Dit kan zowel top-down worden georganiseerd (aangestuurd door een lokale of regionale overheid) of bottom-up (door een groep ouders en kinderen die het heft in eigen handen nemen).
- Een optie is jeugdorganisaties die werken met kinderen met een beperking en hun ouders op te starten en te ondersteunen. Dit kan bijvoorbeeld een club zijn die elk weekend samenkomt voor een open spelactiviteit in een speeltuin. Een club kan vervoer organiseren, de kinderen verzamelen en als groep naar speeltuinen toe gaan. Als kinderen zich in groepsverband bewegen, voelen ze zich minder snel geïntimideerd. Dat moet niet groots of ingewikkeld zijn. Vier of vijf kinderen met een busje en een begeleider is al een mooie start.
- Een ander idee is om outreach-coaches voor inclusief spelen in te schakelen. Zo'n coach kan tijdens drukke zomerdagen op speeltuinen werken om kinderen te helpen, te stimuleren of te begeleiden. Een coach kan een facilitator zijn die bruggen bouwt tussen verschillende kinderen en ouders. Coaches kunnen professionals of vrijwilligers zijn en ze kunnen worden aangestuurd en ondersteund door een lokale of regionale overheid.
Deelname aan het ontwerpproces
Niets over ons, zonder ons
- Een belangrijke eerste stap bij het ontwerpen van een speeltuin, is om in contact te komen met de mogelijke toekomstige gebruikers ervan. Hoeveel kinderen wonen er in de buurt? Wat zijn hun wensen en verlangens? Zijn er kinderen met speciale behoeften? Bevinden er zich scholen of organisaties in de buurt? Een inclusieve participatieve aanpak geeft de beste inzichten.
- Betekenisvolle participatie en co-creatie houdt in dat gebruikers van speeltuinen de kans krijgen om hun ideeën te uiten, hun capaciteiten te tonen en de besluitvorming te beïnvloeden. Dit kan in verschillende vormen en op verschillende niveaus van betrokkenheid worden toegepast en zorgt vaak voor nieuwe invalshoeken. Kinderen kunnen hun eigen behoeften en wensen kenbaar maken. Als ze geen taal kunnen gebruiken om dat te doen, kan eenvoudige interactie en observatie terwijl ze spelen ook veel onthullen over hun vaardigheden en voorkeuren.
- Voor elk ontwerpproces, en specifiek voor stedenbouwkundig ontwerp, is het belangrijk om rekening te houden met de mensen die de ruimte of infrastructuur uiteindelijk zullen gebruiken. Pak potentiële problemen proactief aan door gebruik te maken van een participatieve benadering.
- Gebruikers zijn niet altijd even verbaal in het kenbaar maken van hun wensen of problemen. Het is moeilijk voor veel mensen om precies aan te geven waarom iets voor hun wel of niet werkt. Daarom is het belangrijk om goed en onbevooroordeeld te luisteren of te observeren.
About the authors:
Filip Gerits en Yves De Keuster zijn ontwerpers en onderzoekers die gespecialiseerd zijn in het ontwerp en de veiligheid van activiteitsspeelgoed en speelinfrastructuur. Voor dit onderwerp konden we rekenen op de onmisbare steun van een reeks deskundigen, kinderen en ouders met ervaring op het gebied van inclusief spelen. Wij danken in het bijzonder Kathleen Op De Beeck - gespecialiseerd in ergotherapie en inclusief onderwijs aan AP - hogeschool in Antwerpen, België - voor haar inbreng en enthousiasme.
